www.bamdadgharn.ir - دوره بازگشت سرمایه

دوره بازگشت سرمایه

pay-back-period

از هزینه های سرمایه گذاری در طول دوران احداث جهت خرید، نصب و راه اندازی تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز طرح استفاده می گردد تا اینکه طرح جهت بهره برداری و تولید محصول و یا عرضه خدمات پیش بینی شده برای آن، آماده گردد. پس از بهره برداری از طرح عرضه محصول و یا خدمات به بازار مصرف آغاز می گردد که درآمدی را عاید سرمایه گذار می نماید. از درآمد حاصل از فروش محصول و خدمات در ابتدا برای پرداخت هزینه های تولید محصول نظیر مواد اولیه، انرژی، پرسنلی و سایر هزینه های مورد نیاز استفاده می شود و پس از کسر این هزینه ها و هزینه های محاسبه شده مربوط به عوارض و مالیات، رقم مانده نهایی بعنوان سود خالص که هدف نهایی طرح می باشد محاسبه می گردد. سود خالص سالیانه در طی دوران بهره برداری به سرمایه گذاری که در دوران احداث اقدام به سرمایه گذاری نموده پرداخت می گردد. مقطع زمانی که در آن سود خالص تجمعی طرح در طی سال های مختلف معادل رقم مربوط به سرمایه گذاری انجام شده در طول دوران احداث (ویا دوران بهره برداری) باشد، دوره بازگشت سرمایه نامیده می شود که واحد آن براساس سال می باشد.

جهت محاسبه شاخص مالی دوره بازگشت سرمایه نیز از جدول جریانات نقدی استفاده می شود. بدین منظور جریانات نقدی هرسال با سال گذشته جمع می شود که براین اساس جریانات نقدی تجمعی محاسبه می گردد. رقم مذکور در سال های نخست به جهت تأثیر هزینه های سرمایه گذاری منفی می باشد و به تدریج و با تأثیر سود خالص سالانه جریانات نقدی تجمعی به سمت رقم مثبت میل می نماید. مقطع زمانی که جریانات نقدی تجمعی در آن از منفی به مثبت تبدیل می شود، دوره بازگشت سرمایه است.

نمونه ای از روش محاسبه دوره بازگشت سرمایه در جدول و نمودار زیر ارائه شده است.

جدول جریانات نقدی

سال	2012	2013	2014	2015	2016
ورودی			4,000,000	5,000,000	5,000,000
خروجی	2,000,000	3,000,000	1,000,000	1,500,000	1,500,000
جریانات نقدی	-2,000,000	-3,000,000	3,000,000	3,500,000	3,500,000
جریانات نقدی تجمعی	-2,000,000	-5,000,000	-2,000,000	1,500,000	5,000,000

با نگاهی به جدول و نمودار فوق مشاهده می گردد که جریانات نقدی تجمعی از سال سوم به بعد مثبت می گردد که براین اساس دوره بازگشت سرمایه طرح سه سال خواهد بود. البته این رقم با لحاظ سال اول دوران احداث بعنوان سال مبنا، بدست آمده است. درصورتیکه سال مبنا برای محاسبه دوره بازگشت سرمایه از ابتدای دوران بهره برداری در نظر گرفته شود، دوره بازگشت سرمایه طرح یک سال خواهد بود. در نرم افزار کامفار مبنای دوره بازگشت سرمایه از ابتدای دوران احداث می باشد. اما منطقی بنظر می رسد که آغاز دوران بازگشت سرمایه از ابتدای سال بهره برداری از طرح در نظر گرفته شود.

برخلاف روش محاسبات مربوط به شاخص های NPV و IRR، در محاسبه شاخص PBP از ارزش زمانی پول صرفنظر شده و جریانات نقدی با فرض دارا بودن ارزش یکسان در سال های مختلف، بایکدیگر جمع شده اند. از آنجاییکه در نظر گرفتن ارزش زمانی پول بر دقت و صحت محاسبات می افزاید، جهت رفع این مشکل، به جای شاخص PBP شاخص دوره بازگشت سرمایه متحرک Dynamic Pay Back Period (DPBP) تعریف شده است که در آن جریانات نقدی پس از تنزیل شدن بایکدیگر جمع می شوند. جریانات نقدی که در هر سال محاسبه شده با استفاده از نرخ تنزیلی که با درنظر گرفتن شرایط مختلف زمانی، مکانی و صنعتی مربوط به طرح تعریف شده به ارزش روز تبدیل می شوند تا بدین ترتیب تأثیرات کاهش ارزش پول در محاسبات لحاظ گردد.

نمونه محاسبات شاخص DPBP با نرخ تنزیل 25 درصد در جدول و نمودار زیر نشان داده شده است.

جریانات نقدی تجمعی تنزیل شده

سال	2012	2013	2014	2015	2016
ورودی			4,000,000	5,000,000	5,000,000
خروجی	2,000,000	3,000,000	1,000,000	1,500,000	1,500,000
جریانات نقدی	-2,000,000	-3,000,000	3,000,000	3,500,000	3,500,000
جریانات نقدی تنزیل شده	-1,600,000	-1,920,000	1,536,000	1,433,600	1,146,880
جریانات نقدی تجمعی تنزیل شده	-1,600,000	-3,520,000	-1,984,000	-550,400	596,480

شاخص DPBP در نمودار فوق چهار سال می باشد. لذا با در نظر گرفتن ارزش زمانی پول، دوره بازگشت سرمایه یک سال افزایش می یابد که این شاخص نسبت به شاخص PBP قابل اتکاء تر بوده و جهت بررسی توجیه پذیری طرح بسیار مناسب می باشد.

بمنظور بررسی توجیه پذیری طرح، پس از محاسبه شاخص PBP و یا DPBP این شاخص با استاندار شاخص مالی مربوط مقایسه می گردد. بعنوان مثال ممکن است پس از استعلام از بانک در خصوص دوره بازگشت سرمایه مناسب یک طرح کارشناس مربوط اعلام نماید که دوره بازگشت سرمایه مناسب با در نظر گرفتن ابتدای دوران احداث بعنوان سال مبنا سه سال می باشد. با این فرض و مقایسه رقم بدست آمده برای PBP در جداول فوق، طرح توجیه پذیر می باشد ولی در صورتیکه هدف کارشناس بانک بررسی توجیه پذیری طرح براساس شاخص DPBP باشد، طرح توجیه پذیر نخواهد بود. لذا لازم است که در ابتدا رقم مناسب برای مقایسه شاخص مذکور از نهاد بررسی کننده گزارش استعلام شود.

نرم افزار کامفار مشابه شاخص های تشریح شده قبلی، پس از تشکیل جدول جریانات نقدی شاخص های PBP و DPBP را نیز بصورت اتوماتیک محاسبه می نماید و لذا نیازی به محاسبه آن توسط کاربر نیست. درصورتیکه بخواهید از نرم افزارهای دیگری نظیر Excel برای محاسبه دوره بازگشت سرمایه استفاده نمایید می توانید پس از تشکیل جدول جریانات نقدی در این نرم افزار، از فرمولی که البته صرفا برای این منظور برنامه ریزی نشده استفاده نمایید. با وارد نمودن فرمول = Countif (range, <0) در یک سلول و انتخاب کل محدوده جریانات نقدی تجمعی (تنزیل شده) بعنوان بخش range در این فرمول می توان شاخص PBP (DPBP) مربوط به طرح را برآورد نمود.

با نگاهی دقیق تر به جدول فوق می توان مشاهده نمود که رقم چهار سال محاسبه شده برای شاخص DPBP بصورت رند نمی باشد و دارای بخش اعشاری نیز خواهد بود. چراکه در انتهای سال چهارم یک رقم تجمعی منفی به ارزش -550,400 در جدول جریانات نقدی تجمعی تنزیل شده برآورد گردیده که از محل بخشی از درآمد خالص سال پنجم جبران خواهد شد و البته در محاسبه دوره بازگشت سرمایه لحاظ نشده است. کل درآمد خالص تنزیل شده در سال پنجم معادل 1,146,880 است. برای محاسبه بخش اعشار شاخص DPBP با استفاده از یک تناسب ساده می توان برآورد نمود که در کدام بخش از سال پنجم جریانات نقدی تجمعی تنزیل شده بصورت کامل جبران می گردد. بدین منظور بایستی عدد چهار باضافه نسبت 550,400 بر 1,146,880 شود که در این صورت رقم دقیق DPBP معادل 4.5 سال برآورد می گردد.

همچنین با تکرار محاسبات فوق در جدول جریانات نقدی تجمعی، رقم دقیق مربوط به شاخص PBP برابر با 3.6 سال خواهد شد.